rajfotografie

High Dynamic Range

Het verloop tussen het lichtste en het donkerste deel op een foto heet 'dynamic range'. Alle RGB-waarden van 0 (heel licht) tot heel donker RGB = 255 zijn in de foto aanwezig en zichtbaar. Dat lukt niet altijd door beperkingen in de lichtmeting.

Wil je de hele dynamic range goed op een foto krijgen dan zul je een HDR-foto moeten maken. Dat is een foto waarbij je minimaal drie foto's combineert tot één foto zodat het hele verloop tussen donker en licht goed op de foto komt.

belichtingsverschillen

De ingebouwde belichtingsmeter van een camera meet de gemiddelde belichting van het onderwerp dat je wilt fotograferen. Is het onderwerp heel contrastrijk, met veel lichte en donkere delen, dan zullen de donkere delen meestal te donker en de lichte te licht zijn.

Ingebouwde belichtingsmeters werken prima maar ze kunnen dit soort extreme situaties minder goed aan. De software van de camera kiest voor een gemiddelde belichtingwaarde. De foto zal daardoor niet het volledige dynamische bereik (DB) weergeven.

dynamisch bereik - daglicht

Onderstaande twee foto's laten het verschil zien. De linker foto is zoals de foto standaard uit de camera komt bij een gemiddelde belichting. De foto is gemaakt in RAW maar niet bewerkt. De rechter foto bestaat uit vijf foto's waarvan de belichting ingesteld werd op -2, -1, 0, +1, +2 stops. Van onderbelichting naar overbelichting dus. De vijf foto's zijn daarna samengevoegd in Lightroom CC tot één HDR-foto.

Het verschil tussen beide foto's is niet erg groot maar wel zichtbaar. De HDR-foto laat een iets betere doortekening van zowel de donkere als lichte delen zien.

dynamisch bereik - avondlicht

Het tweede voorbeeld is ook buiten gemaakt maar nu bij avondlicht. Hier is het resultaat wat duidelijker. Ook hier zijn het 5 foto's met steeds een stop verschil in belichting, zowel minder als meer.

De HDR-foto laat ook het avondblauw zien. Dat was in de oorspronkelijke foto's minder goed zichtbaar.

nabewerken of HDR?

Wie enige ervaring heeft met nabewerking van RAW-foto's zal onmiddellijk roepen dat hetzelfde effect als hiervoor getoond, ook door nabewerking bereikt kan worden. Dat is helemaal waar! Zelfs een HDR-foto moet nog nabewerkt worden omdat de kleuren van een HDR-foto vaak te intens en daardoor te onnatuurlijk zijn.

Conclusie? HDR-foto's verbeteren een foto wel maar bij dag- en avondlicht en buiten - zoals in de voorbeelden - biedt HDR niet echt veel verbeteringen. Ontwikkelen van een RAW-foto leidt tot een vergelijkbaar resultaat.

waarom dan toch HDR?

Meer profijt van HDR-fotografie trek je wanneer je binnenshuis fotografeert. Wie kent het niet, je fotografeert in een binnenruimte waar licht vanuit een of meer ramen naar binnenvalt. Het licht van de ramen zal overbelichte witte vlakken geven, tenzij je HDR gebruikt als belichtingstechniek.

Zelf HDR-foto's maken

HDR is een techniek die ervoor zorgt dat alle delen van de foto goed belicht zijn. Het is eigenlijk een fotografische truc om moeilijke lichtomstandigheden te omzeilen en toch een goed belichte foto te maken. De truc zit in het softwarematig samenvoegen en daar zorgt fotobewerkingssoftware perfect voor.

stappenplan om een HDR-foto te maken

1. Gebruik een statief!
• Voor een HDR-foto heb je drie exact gelijke foto's nodig. Die krijg je alleen door een statief te gebruiken. Twee foto's kan wel maar het dynamische bereik van slechts twee foto's is natuurlijk heel beperkt.
2. Bepaal het aantal foto's dat je wilt gebruiken
• Kies drie foto's met twee stops verschil. Het moet altijd een oneven aantal zijn. Wil je meer foto's gebruiken (5 of meer) dan kan je ook 1 tussenstop gebruiken. Nog meer foto's is mogelijk maar het vergt veel meer werk i de nabewerking.
3. Kies een voldoende hoog diafragmagetal om genoeg scherptediepte te krijgen.
• HDR wordt pas echt interessant als naast de belichting ook de scherpte van voor naar achter in de foto goed is.
4. Stel de ISO-waarde zo laag mogelijk in
• Bij langere belichtingstijden kan ruis optreden. Reduceer de ruis door een lage ISO-waarde te kiezen en stel ook in het menu van je camera de ruisbeperking in bij langere belichtingstijden
5. Stel scherp en schakel de autofocus even uit zodat alle foto's dezelfde scherpte(diepte) hebben.
6. Fotografeer snel achter elkaar
• Wacht je te lang tussen de opnamen dan kunnen de omstandigheden zo gewijzigd zijn dat je later, bij het samenvoegen van de foto's, problemen krijgt.

bracketing - automatisch

Veel moderne camera's hebben een zogenaamde 'bracketing'-stand. Het geeft je de mogelijkheid om 3 of 5 foto's te maken waarbij de camera tijdens het fotograferen de belichting van iedere foto in de reeks automatisch aanpast met een of meer stops.

Bracketing in combinatie met de modus 'continu' is ideaal. De camera maakt door eenmaal de ontspanknop in te drukken direct een serie van drie of vijf foto's.

bracketing - handmatig

Heb je geen automatische bracketing op je camera, verzet de stops dan handmatig. Voorkom wel dat je je camera verplaatst tijdens die handeling! Heb je een plus/min-toets op je camera, gebruik die dan om de belichting aan te passen.

De toets is bedoeld om een belichtingscorrectie in te stellen. Druk de toets in en verdraai tegelijkertijd het instelwieltje aan de achterkant van de camera (Nikon) totdat je de juiste waarde hebt gekregen. Dit herhaal je totdat alle foto's gemaakt zijn.

HDR-stand in de camera

Sommige camera's beschikken over een HDR-stand. Gebruik je die dan maakt de camera zelf heel snel twee foto's die in de camera softwarematig worden samengevoegd tot één HDR-foto. Voordeel is dat je geen verdere instellingen hoeft te kiezen. Nadeel is dat je maar één bestand krijgt. Dat is anders bij bracketing en handmatige instelling. Je kan dan beschikken over een reeks bestanden (3, 5 of meer). Je hebt dan letterlijk meer speelruimte om de uiteindelijke HDR-foto te maken in de nabewerking.

Locaties en experimenten

HDR biedt een oplossing voor onderwerpen waar de lichtomstandigheden moeilijk zijn, veel contrasten en een grote kans op over- en onderbelichte partijen. Urban fotografen zijn liefhebbers van HDR omdat ze binnenshuis volledig goed uitgelichte foto's kunnen maken van gebouwen en huizen, zonder te flitsen.

bouwvallen en spookkastelen!

De beste locaties zijn daar te vinden waar al deze 'moeilijkheden' samenkomen. Omdat de belichting van een HDR-foto volledig gecontroleerd en door de nabewerking ook nog manipuleerbaar is, zullen HDR-fotografen op zoek gaan naar locaties waar wat te zien is. Bouwvallen, vreemde structuren of voorwerpen zijn geliefde onderwerpen voor HDR. Een typische HDR-locatie voldoet aan een groot bereik in licht en ook aan een gevarieerd beeld. Dat is wat HDR-fotografie aantrekkelijk maakt.

Onderstaande foto is een HDR-foto. Alle lichte en donkere partijen staan er goed op. De foto is genomen zonder hulpverlichting, de verlichting was beperkt.

experimenteren

HDR-fotografie leent zich heel goed voor experimenteren. De normale procedure is een reeks van 3 of 5 foto's die onder- en overbelicht worden met de middelste foto normaal belicht (0). Die keuze kan je loslaten door alleen onder te belichten of alleen over te belichten. Maak een serie van drie foto's met -2, -1 en 0 stops of doe hetzelfde met +2, +1 en 0 stops. Het effect na samenvoegen kan verrassend zijn.

Wie wel eens een panoramafoto heeft gemaakt kan dit ook proberen met HDR. Plaats je camera op een statief, in portretstand en gebruik het anti-parallax-punt van je objectief om afwijkingen in overlappingen te voorkomen. Maak series van drie foto's, verwerk ze tot HDR-foto's en stich de HDR-foto's tot een panorama. Het maken van een HDR-panorama lijkt veel op het verticaal en horizontaal samenvoegen van foto's tot één panorama. Dit is beschreven bij een panorama met een grote beeldhoek.

tonemapping

Het aantal bits per kleurkanaal in foto's die direct uit een camera komen (32) verschilt van het aantal bits dat beeldschermen en drukwerk kunnen tonen (8 of 16). Er kan een kleurverschil zichtbaar zijn dat het gevolg is van de reductie in bits bij de nabewerking van de foto. Tonemapping is een techniek die vergelijkbaar is met het maken van een HDR-foto en die gebruik maakt van het samenvoegen van hoog en laag dynamisch bereik in een foto.