Fotograferen is 'schrijven met licht'. Bij het ontbreken van licht valt er dus weinig te schrijven! Gelukkig kan het wel, heel goed zelfs. De huidige digitale camera's hebben geen moeite met avond- en nachtfotografie. De sensors zijn heel lichtgevoelig.
In de schemering is het schaarse licht anders dan bij nacht. Het afnemende zonlicht in de schemering kleurt de hemel eerst oranje en daarna blauw. Dit is wat fotografen het 'blauwe uurtje' noemen. Bij heldere hemel is het goed te zien, bij bewolking minder of zelfs afwezig.
Nadat de zon verder achter de horizon zakt, verdwijnt ook het blauwe schijnsel - het is nacht! Helemaal zwart wordt het nooit door - helaas - de alom aanwezige lichtvervuiling. Lees hier over nachtfilters!
Gaat de nacht weer over in de dag - in de ochtendschemering - dan treedt hetzelfde effect omgekeerd op. De lucht kleurt nu eerst blauw en daarna oranje dat overgaat in vol daglicht.
Om de tijd te weten waarin je in het blauwe uurtje kunt fotograferen zijn er app's te vinden die precies per locatie en dag aangeven hoe laat deze verschijnselen optreden. Je moet klaar staan want het is sneller voorbij dan je denkt. Hieronder twee voorbeelden die kort na elkaar gemaakt zijn. De eerste foto toont de oranje lucht kort voor het invallen van het 'blauwe uurtje'. Op de tweede foto het invallen van het blauwe uurtje. De oranje gloed maakt plaats voor steeds dieper wordend blauw.
Beide foto's werden gemaakt op het Museumplein in Amsterdam bij de kunstijsbaan.
Na het blauwe uurtje is het redelijk donker. Kunstverlichting neemt de taak van de zon over. Fotograferen wordt dan een kunst. Je moet heel goed letten op belichting, scherpstellen en het voorkomen van bewegingsonscherpte. De tips hierna kunnen daarbij helpen.
Foto's die in het duister zijn gemaakt hebben een bijzondere bekoring ook al zijn ze misschien technisch niet helemaal volmaakt. Is het nat op straat dan krijg je gratis prachtige reflecties erbij. Bewegen mensen door je tijdopname? Geen probleem, je ziet ze helemaal niet of alleen als mysterieuze vegen in het beeld. Voertuigen met lichten geven prachtige streeppatronen en regen wordt zichtbaar wanneer de druppels gevangen worden in het licht van een lantaarn of andere lichtbron.
Redenen genoeg dus om ook 's avonds flink te fotograferen.
Het is handig om bij nacht- en avondfotografie vooraf na te denken over je camera-instellingen. Koop een klein zaklampje zodat je altijd goed op je camera de instelwaarden kunt zien. Op de tast werken is lastig en leidt snel tot het missen van 'het moment' En in de winter zijn een paar handschoenen zonder vingers zeer welkom. Bij koud weer moet je snel kunnen werken omdat de capaciteit van accu's door de kou ook snel terugloopt. Zorg dus naast je eigen warme handen ook voor een warme en opgeladen tweede accu.
De volgende punten zijn handig om even door te lopen. Het zijn geen absolute voorschriften maar ze kunnen wel helpen.
Duisternis is niet direct een situatie waarbij je aan het gebruik van een filter denkt. Immers, een filter neemt vaak licht weg en maakt sluitertijden langer.
Toch zijn er situaties bij avond- of nachtfotografie waarbij een filter heel goede resultaten geeft.
Lichtvervuiling is een van de meest hinderlijke dingen bij nachtfotografie. Een oranje hemel zonder sterren! En die zijn er uiteraard wel. In West-Europa zijn erg weinig plekken te vinden waar lichtvervuiling niet voorkomt, waar het donker nog helemaal echt donker is. Het ergste zijn de natriumlampen die veel gebruikt worden voor het verlichten van autowegen en steden. Het spectrum van natriumlampen is heel klein (575-600nm) maar wel altijd duidelijk zichtbaar op nachtfoto's als een geeloranje lichtvervuiling.
Een nachtfilter filtert het licht tussen 575 en 600 nanometer weg zodat de nachtelijke hemel beter wordt weergegeven op een foto. Hoe de nachtelijke hemel er qua kleur uitziet, weet eigenlijk niemand. Mensen zien 's nachts kleuren niet! Dit is belangrijk om te weten omdat een nachtfilter vaak een blauwig resultaat geeft wanneer al het oranje licht van de lichtvervuiling is weggefilterd.
Nadeel is dat nachtfilters nogal duur zijn (2 à 300 euro) maar een mooie foto van een pure nachthemel mèt sterren is dat misschien toch wel waard!
Infraroodlicht is - net zoals UV-licht - niet zichtbaar voor de mens. Filters die infrarood wèl detecteren doen dat op basis van de warmte die voorwerpen uitstralen of reflecteren. Infraroodlicht heeft een golflengte tussen 830 en 1000 nanometer. Om dat gebied te kunnen fotograferen heb je een infrarood- of IR-filter nodig. De foto's die je met een IR-filter maakt krijgen een spookachtig karakter omdat het 'normale licht' (tussen 320 en 740 nanometer) weggefilterd is. Wat overblijft is een belichting op basis van warmte. Een IR-filter is ook wel bekend onder de naam 'zwartfilter'. Bij infraroodfotografie is de autofocus niet meer bruikbaar. Handmatig instellen dus!
Welke instellingen je ook kiest, bij nachtfotografie loop je al snel tegen ruis in je foto aan. Geen probleem, er zijn goede plugins beschikbaar voor bijvoorbeeld Lightroom en Photoshop om ruis te beperken.
Binnen de NIK-collection is Dfine beschikbaar. Een plugin die heel gemakkelijk veel ruis in je foto neutraliseert. De NIK-collection is niet gratis maar biedt wel veel ondersteunig voor het verbeteren van je foto's.
Onderstaande foto's laten het effcet zien van toepassing van Dfine.