rajfotografie
CREATIEF - Panorama's maken
Panorama, wat is het?
Panorama is Grieks en betekent 'het hele schouwspel'. Al lang toegepast in de schilderkunst en nu ook in de digitale fotografie. Bekijk hier het 'Panorama Mesdag' één van de beroemdste geschilderde panorama's. Een echt meesterwerk!
groothoek
Wil je het 'hele schouwspel' fotograferen dan kun je met een groothoekobjectief met een brandpuntsafstand van 24mm of minder gebruiken. De voorbeeldfoto is gemaakt met een brandpuntsafstand van 16mm. Het is een enkele foto en laat al best veel zien maar het is nog geen echte panoramafoto.
stitching
Een panorama krijg je pas wanneer je ook het landschap links of rechts van bovenstaande foto tegelijkertijd fotografeert en alle opnamen digitaal tot één foto samenvoegt. Door die samenvoeging ontstaat een panorama dat de weidsheid van het landschap pas echt toont.
Deze techniek heet 'stitching' of 'naaien'. Onderstaand panorama bestaat uit 5 foto's die digitaal aan elkaar genaaid zijn.
zoek een onderwerp
Niet alleen landschappen lenen zich voor het maken van een panorama. Ook andere objecten - zoals bijvoorbeeld gebouwen of stadsgezichten - lenen zich er goed voor.
Panorama's laten vaak een typische vertekening van het beeld zien. Het beeld buigt en vertoont een vreemde kromming.
Het slootje op de foto is in werkelijkheid kaarsrecht maar door de beeldhoek van 180 graden ontstaat een kromming van bijna 90 graden in het beeld. Bizar maar tegelijkertijd ook bijzonder!
fotografeer eens in burstmode
Soms ontstaan er ook verrassingen in panorama's wanneer je de foto's voor je panorama heel snel maakt door te fotograferen in burstmode (= meer foto's per seconde).
Onderstaand panorama laat een meeuw zien die op het strand landt. De meeuw vloog tijdens het maken van de reeks burstopnamen het beeld in. Daardoor is de meeuw vier keer vastgelegd. Dat zie je dus ook in het panorama. De hele landingsmanoeuvre in vier beelden in één panorama, toevallig maar wel prachtig!
nog een paar voorbeelden
Amsterdam Oostelijke Eilanden, het IJ!
Ook hier de beruchte knik in het beeld. De kademuur is kaarsrecht maar door het grote aantal foto's dat gestichted is laat het panorama een knik zien.
Leiden bij avond!
Dit panorama is samengesteld uit slechts vier foto's waardoor de knik hier minder zichtbaar is. Het beeld is redelijk natuurgetrouw.
Hoe maak je een panorama?
Om een panorama te maken heb je dus meer foto's nodig die je op hetzelfde moment maakt. Hieronder een aantal punten waar je op moet letten.
parallax
Wanneer je je camera op een statief zet, ligt het draaipunt in het midden van de camerabody. Draai je vervolgens je camera om te fotograferen, dan beschrijft het objectief een (deel van) een cirkel omdat het objectief zèlf niet om zijn eigen centrale punt draait. Dat doet immers de body. Hierdoor ontstaat parallax.
Parallax is een afwijking in het beeld doordat het objectief zich niet precies op maar net buiten zijn eigen optische centrum verplaatst. Je kunt parallax ook echt zien door afwisselend je linker- en rechteroog dicht te knijpen en naar eenzelfde voorwerp te kijken. Je zult dan zien dat het object enigszins verspringt. Dit is parallax!
Gevolg van parallax kan zijn dat de software problemen kan hebben met het stitchen, het aan elkaar naaien van de opnamen toto een panorama. Hoe los je dat op?
anti-parallax-punt of nodal point
Ieder objectief heeft een punt - gemeten in centi- of millimeters - waarbij geen parallax meer optreedt. Dit is het anti-parallax-punt of nodal point. Het optische centrum van het objectief ligt dan precies boven het draaipunt op je statief dat je gebruikt om een panorama te maken.
Ieder objectief heeft zijn eigen anti-parallax-punt afhankelijk van de brandpuntsafstand. Op sommige objectieven is door de fabrikant een merkteken aangebracht waar precies het anti-parallax-punt ligt. Bij Nikor-objectieven staat er een streepje of een punt onderaan het objectief om dat punt te markeren.
Om je camera zo op een statief te monteren dat het nodal point precies op het draaipunt van de as van het statief staat, kan je een aluminium strip gebruiken en die op het statief monteren. Bekijk onderstaande foto's. De eerste foto is de normale positie van de camera op het statief, de tweede toont de strip, de derde de onderkant van de strip en de vierde de camera op de strip met het nodal point van het gebruikte objectief op de juiste plaats.
landscape of portretstand?
Is je onderwerp veraf dan kan je een panorama heel goed in landscape maken. Dat is de positie waarin je je camera horizontaal houdt. Voordeel is dat je minder foto's hoeft te maken om een panorama samen te stellen.
Maar let op, heb je meer objecten in de voorgrond van je foto's dan kan je delen van de onder- of bovenkant in je panorama kwijtraken. De foto hieronder laat dat zien. De heldere rechthoek vormt het panorama. Stukjes onder- en bovenkant vallen net buiten het beeld. Niet veel maar net genoeg om het resultaat negatief te beïnvloeden.
Meer zekerheid geeft de portretstand. Je houdt je camera verticaal en maakt een serie opnamen van het onderwerp dat je hebt gekozen. In de portretstand heb je meer foto's nodig om de volledige breedte van het beeld te bereiken dat je wilt vastleggen in je panorama.
overlap
Lightroom CC en ook andere beeldbewerkingssoftware kunnen alleen goed stitchen wanneer de foto's in de serie elkaar overlappen. De software heeft voldoende overeenkomstige punten in opeenvolgende foto's nodig om die foto's goed aan elkaar te kunnen naaien. Ontbreken die punten dan zal de software het panorama niet kunnen samenstellen. Fotografeer dus zo dat je je camera steeds een klein stukje verzet zodat de foto's elkaar voldoende zullen overlappen.
statief of uit de losse hand?
Het is bijna overbodig om het te zeggen maar gebruik van een statief geeft altijd betere resultaten bij panoramafotografie. Je kunt wel uit de hand fotograferen als je een erge vaste hand hebt maar reken er niet echt op. Verschuiving van het beeld in opvolgende foto's treedt altijd op en het zou later - bij het digitaal samenvoegen of stitchen - tot problemen kunnen leiden omdat de software te weinig overeenkomstige punten herkent.
Stitching, fouten en camera-instelling
hoeveel foto's moet je maken?
Het aantal foto's dat je nodig hebt voor een panorama varieert. Hoe breder het panorama dat je wilt maken deste meer foto's je nodig hebt. Dat is een keuze. Maar minimaal zijn toch wel 4 foto's nodig om een beperkt panorama te maken. Wil je een echt panoramabeeld krijgen dan zijn veel meer dan 4 foto's nodig. Het resultaat zal technisch maar ook esthetisch mooier zijn. Het experiment is ook hier de beste leermeester!
Bovenstaand panorama is samengesteld uit 21 foto's, genomen in de portretstand. Omdat de beeldhoek meer dan 90 graden is, loopt de horizon enigszins krom. Die kan je rechtzetten maar je verliest dan ook een deel van de onder- en bovenkant van de foto. En waarom zou je niet laten zien - juist door de kromme horizon - dat het een panorama is?
hoe stel je je camera in?
Omdat het beeld van een panorama breed is, zullen er donkere en lichtere partijen in het beeld kunnen voorkomen. Stel daarom je camera met de hand (stand M-manual) en kies een gemiddelde van de gemeten lichtwaarden. In de nabewerking kun je altijd nog de belichting en helderheid bijstellen.
Focus op de achtergrond zodat je beeldhoek zo groot mogelijk is wanneer je een zoomobjectief gebruikt. Let erop dat - wanneer er veel objecten op de voorgrond staan - je het anti-parallax-punt gebruikt. Zo voorkom je dat er fouten - artefacten - in het panorama ontstaan. Bij onderstaand panorama is het anti-parallax-punt niet gebruikt. De artefacten zijn rood omcirkeld.
lifeview - afstandsbediening
Panorama's maken eist dat je nauwkeurig werkt zodat de samenstellende foto's goed op elkaar aansluiten. Wijken de foto's te veel van elkaar af dan lukt het niet. Fotografeer met lifeview aan als je camera dat heeft. Je ziet dan veel beter of de foto's voldoende overlap hebben.
Gebruik een afstandsbediening of trigger en zet je spiegel omhoog om alle bewegingsonscherpte te voorkomen.
matrix van 16 foto's!
Een leuk experiment is een panorama maken dat zowel verticaal als horizontaal een grote beeldhoek heeft. Stel je een schaakbord voor van 4 velden in de breedte en 4 in de lengte, 16 vlakken in totaal dus.
- zet je camera op statief en volledig waterpas.
- gebruik het anti-parallax-punt van je objectief om artefacten te voorkomen.
- deel je panoramabeeld denkbeeldig in door referentiepunten te onthouden.
- maak de eerste verticale serie van vier.
- vervolg met de tweede tot en met de vierde serie, zorg ervoor dat alle series op hetzelfde punt beginnen en eindigen
- denk eraan dat er voldoende overlap is en dat de overlap in iedere serie vrijwel gelijk moet zijn. Dat geldt zowel voor verticaal als horizontaal.
De foto hierboven is het resultaat, een matrix van 16 foto's! Beetje werk maar leuk om te doen! Let op alle fouten!
panorama uitvullen in Photoshop
Met een paar simpele ingrepen kun je panoramafoto's die rondom wit laten zien door Photoshop laten uitvullen. Met het gereedschap 'magic wand' selecteer je het wit rondom het panorama. Vervolgens kies je onder bewerken 'invullen' met behoud van inhoud en PS vult de witte plekken (meestal) perfect in. Hieronder het panorama met witte plekken en na uitvulling door PS.
