rajfotografie

Kleur of zwart/wit

De eerste foto's waren in zwart/wit en ontstonden in 1816 (Joseph Nicéphore Niépce - Camera Obscura). Het proces om multichrome of kleurenfoto's te maken komt pas rond 1935 op de markt door de introductie van Kodachrome. Het betekende wel een nieuw tijdperk in de fotografie maar zeker niet het einde van zwart/wit fotografie.

artistiek

Zwart/wit-fotografie bleef gewoon bestaan omdat het meer de nadruk legt op de contrasten en het onderwerp zelf. Veel fotografen vinden zwart/wit-fotografie creatiever en daarom ook artistieker dan kleurenfotografie.

Het verklaart misschien waarom zwart/wit-fotografen zoals Henri Cartier-Bresson, Ed van der Elsken, Vivian Maier, Brassaï en Salgado zo populair zijn. Hun meest iconische beelden zijn in zwart/wit. Toch fotografeerden ook zij in kleur, behalve Cartier-Bresson. Zoek op Internet naar deze fotografen voor meer informatie over hun werk. Gebruik hun werk ook als voorbeeld om zelf tot creatieve zwart/wit-fotografie te komen.

digitaal zwart/wit

Met de introductie van de digitale camera nam kleurenfotografie een hoge vlucht. Digitale camera's fotograferen standaard in kleur. Wil je in zwart/wit fotograferen dan moet je de camera in het instellingenmenu omzetten naar 'monochroom'. De omzetting van kleur naar zwart/wit kan ook later nog door de kleurenafbeelding in beeldbewerkingssoftware - bijvoorbeeld Lightroom of Silver Efex Pro - om te zetten naar zwart/wit.

Bovenstaande foto is met Silver Efex Pro omgezet naar zwart/wit. Gekozen is voor zwart/wit alsof er een ND-filter is gebruikt bij de opname. Dat was niet zo, de originele kleurenfoto dient als uitgangspunt. De ND-filter wordt softwarematig gesimuleerd.

Kies RAW bij monochroom

Ook bij zwart/wit-fotografie heeft fotograferen in RAW de voorkeur boven Jpeg. Een digitale camera legt in RAW alles vast, dus ook de kleurinformatie van een monochrome opname. Je kunt de gemaakte foto in zwart/wit laten presenteren op je led-scherm en tegelijkertijd alle kleurinformatie opslaan. Twee vliegen in een klap! Zwart/wit zien en kleur opslaan.

monochroom instellen

Om in zwart/wit te kunnen fotograferen stel je bij Nikon de 'picture control' in op 'monochroom'. Bij Canon kies je monochroom onder 'beeldstijl'. Bij andere cameramerken zal het een soortgelijk menu-item zijn, maar natuurlijk alleen als de camera 'monochroom' als instelling kent! Na het kiezen van 'monochroom' fotografeert de camera in zwart/wit.

monochroom verfijnen

Bij de instelling 'monochroom' zijn meer keuzes mogelijk. Je kunt het beeld laten verscherpen, het contrast en de helderheid aanpassen. Monochroom is natuurlijk niet alleen zwart/wit dus kan je ook een andere monochrome kleurtoon kiezen.

De instelling monochroom biedt ook filtereffecten aan, zoals een oranje-, rood-, groen- en geelfilter. Uitproberen is de beste leermeester.

zoeker of lifeview

Je kunt het verrassingseffect van monochroom fotograferen met de meeste DLRS-camera's verminderen door te kiezen voor lifeview. Je ziet dan direct op je led-scherm hoe je foto er in zwart/wit uitziet. Gebruik je de zoeker dan zie je gewoon het beeld in kleur. Er zijn inmiddels camera's op de markt waarbij de zoeker digitaal is en bij de instelling 'monochroom' het zoekerbeeld direct in zwart/wit laat zien.

Het verrassende van een zwart/wit foto zit voor een deel ook in het maken zelf. Als fotograaf weet je van tevoren nooit precies hoe je foto er in zwart/wit zal uitzien. Je ziet kleur en de registratie daarvan door je camera blijft een verrassing totdat je de foto op je schermpje ziet. Met analoge fotografie (met een rolfilmpje dus) leidde dat wel eens tot teleurstellingen. Met digitale camera's ook maar gelukkig bieden die een herkansing!

High en low key fotografie

Er zijn twee stijlen zwart/wit-fotografie die een aparte naam hebben gekregen - low en high key - door hun bijzondere karakter. Veel camera's hebben zelfs een ingebouwde voorinstelling om in deze stijlen te fotograferen. Heb je die niet op je camera, geen nood. Ook zonder kun je low en high key fotograferen. Maar wat wordt er mee bedoeld?

low key

De 'low' betekent dat je een foto maakt waarin de donkere partijen het beeld bepalen. Het zijn bijna zwarte afbeeldingen met een klein beetje hoge lichten om enige tekening in de afbeelding te krijgen.

Het contrast in de foto is dus erg hoog. Dat filtert praktisch alle grijstinten weg. Bovenstaande foto is een voorbeeld van low key fotografie. Het is een stukje aluminiumpijp met flitsbelichting met behulp van een snoot.

high key

Het omgekeerde van low key is high key. Je gebruikt veel licht en weinig contrast in je foto om een high key foto te maken.

Het zijn foto's die heel zacht overkomen met een beetje dromerig karakter. Het contrast is laag waardoor de witte tinten overheersen en de grijstinten ook heel lichte grijzen zijn.