rajfotografie

Wat is lensflare?

Een objectief bestaat uit een samenstel van lenzen die het inkomende licht op de sensor van de camera projecteren.

De breking van het licht is in iedere lens anders omdat de lenzen in het objectief allemaal anders van vorm zijn. Er zitten zowel holle als bolle lenzen in. Bij een zoomobjectief verandert de positie van de lenzen onderling ook nog door het in- of uitzoomen. Een prime objectief heeft dit uiteraard niet. Daar hebben de lenzen een vaste plaats.

De lichtbreking is dus het gevolg van de vorm (hol of bol) van de lenzen. Het effect van de verschillen in lichtbreking zijn reflecties in het objectief en het zijn die reflecties die je op je foto als lensflare ziet. Het zijn vaak ronde of ovale lichtvlekken in verschillende kleuren. In sommige gevallen is zelfs de vorm van het diafragma herkenbaar.

Op de voorbeeldfoto is de lensflare goed te zien. De zon maakt deel uit van het beeld en veroorzaakt een straffe lensflare variërend in vorm en ook kleur. De foto is gemaakt met een Nikor 16-85mm objectief met 1/50 seconde bij f/11 en een brandpuntsafstand van 16mm.

Lensflare voorkomen

Een van de simpelste methoden om lensflare te voorkomen of in ieder geval te beperken, is het gebruik van een goede zonnekap.

hoek lichtbron-camera

Verder is de hoek tussen lichtbron en de horizontale as van je camera-opjectief bepalend of er lensflare optreedt. Let op waar het felste licht vandaan komt en probeer te vermijden dat het direct in je camera schijnt. Onder een kleine hoek valt er meer direct licht in je camera-objectief dan onder een grotere hoek.

Daardoor is de kans op lensflare groter wanneer de lichtbron - bijvoorbeeld de zon - zichtbaar is in het zoekerbeeld. De invalshoek is dan klein.

Valt de lichtbron buiten het zoekerbeeld en is de hoek groter, dan is het risico op lensflare al veel minder. Het is even zoeken wat de beste opnamehoek is maar lensflare is zeker vermijdbaar, tenminste, als je dat wilt! Soms wil je juist wel lensflare omdat het effect ook heel mooi kan zijn.

Lensflare verwijderen

Op de lichtinval letten is één methode. Er is ook een truc om lensflare, als die onvermijdbaar is, toch te verwijderen. Het is een truc en om die goed uit te voeren fotografeer je vanaf een statief en je moet kunnen omgaan met lagen in Photoshop of een ander fotobewerkingsprogramma.

Truc met lagen

Het principe is eigenlijk erg eenvoudig.

1. maak direct achter elkaar twee foto's, waarbij je bij de tweede foto de lichtbron afschermt
2. plak beide foto's in Photoshop op elkaar als aparte lagen, de afgeschermde foto als bovenste laag
3. verwijder met een zacht gummetje de plek waar de lichtbron is tegengehouden
4. voeg beide foto samen tot een laag en klaar is Kees, een foto in tegenlicht zonder lensflare!

Hoe dan?

Maar hoe maak je twee dezelfde foto's waarvan een wel en de ander geen lensflare heeft? Precies daar gaat het dus om!

Wie ooit zelf in de donkere kamer heeft gestaan kent de truc van het doordrukken. Je hield dan met je hand of een kartonnetje licht tegen zodat je afdruk niet werd overbelicht. Daarna ontwikkelde je de foto en het resultaat was een goed belichte afdruk zonder overbelichte (uitgebeten) plekken.

Doka-principe

Hetzelfde principe pas je hier toe. Kijk goed in je zoeker en dek de lichtbron die de lensflare veroorzaakt, zo goed mogelijk af met bijvoorbeeld je vingers! Dat voorkomt lensflare.

Door het samenvoegen van beide foto's plak je vervolgens de foto die de lensflare mist op de foto die wel lensflare heeft. Gebruikte je je vinger dan gum je die voorzichtig weg. Samengevoegd geven ze dan één perfect beeld zonder lensflare. De plek van de weggegumde vinger wordt gecompenseerd door dezelfde plek op de andere foto en de foto zonder lensflare dekt de lensflare van de onderliggende foto af.

Andere methoden

Met een beetje handigheid kun je een lensflare ook uit een foto verwijderen door het te selecteren met een van de selectiegereedschappen in Photoshop. Selecteer de lensflare en pas de kleur aan de achtergrond van de lensflare aan. Hetzelfde effect bereik je door iedere lensflare te klonen of te retoucheren. Beetje oefening en de lensflare verdwijnt. Maar voorkomen is altijd beter dan genezen als je lensflare in je foto's wilt vermijden.

Lensflare creatief

Soms wil je als fotograaf juist wel een lensflare in je foto hebben. Dat is een keuze die vooral wordt gebruikt om een creatief resultaat te bereiken. In de voorbeeldfoto is dat bewust gedaan.

Het is geen fout in de opname maar juist met opzet gedaan om de stationshal waar de foto werd gemaakt, iets meer te geven dan de aanblik van de stationshal alleen. De lensflare geeft een prachtig effect en dringt het beeld van de stationshal een beetje naar de achtergrond. Er is dus gebruik gemaakt van een technische bijkomstigheid van het objectief om iets moois te creëren.

Hieronder nog een paar voorbeelden van foto's met een lensflare.

De zon in bovenstaande foto reflecteert in het water. De lensflare treedt op binnen de stralenkrans van de zon. De lensflare is niet heel duidelijk zichtbaar maar zeker wel aanwezig.

Het zonlicht in deze foto breekt op de isolatoren en de lensflare is groen, net zoals de kleur van de isolatoren zelf.